Op de vlucht – Nicole Montagne & Paul Klemann

In mei 2015 is het 70 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. Die oorlog eindigde niet zonder slag of stoot. In de omgeving van Arnhem en Nijmegen werd in de herfst van 1944 en de winter van 1945 slag geleverd tussen de Duitse bezetter en de geallieerden. Vooral Groesbeek, waar op 17 september 1944 duizenden geallieerde parachutisten waren geland, lag maandenlang in de frontlinie. Als gevolg daarvan moesten talloze burgers Groesbeek en omgeving ontvluchten. Zoals het gezin van de Groesbeekse schoolmeester Van Lieshout, die een ‘oorlogsdagboek’ bijhield van de vlucht van zijn gezin naar Helmond, waar het tijdelijk onderdak vond. Het originele dagboek, dat ondergebracht is in het Nationaal Bevrijdingsmuseum, inspireerde schrijfster Nicole Montagne en beeldend kunstenaar Paul Klemann tot het maken van een boek: Op de vlucht.

Op de vlucht beschrijft en verbeeldt de dramatische gebeurtenissen tijdens die vlucht uit Groesbeek door het oorlogsgebied en vooral de indrukken die deze gebeurtenissen maakten op het kinderrijke gezin: het contact met de bezetter, het cynisme van de ene burger, de hulpvaardigheid van de ander, maar ook de dood die een dagelijkse realiteit werd en de willekeurige bedreiging van mensen in het oorlogsgebied en de vernietiging van hun bezittingen.

Op de vlucht is geschreven voor een specifieke doelgroep: jongeren van circa 12 tot 16 jaar, al zal het boek ook door ouderen met interesse worden gelezen. Dankzij de verteltechniek is Op de vlucht in de eerste plaats een spannend en indringend geïllustreerd verhaal, waardoor het aantrekkelijk is voor jongeren. Omdat het verhaal exemplarisch is voor een historische gebeurtenis (de strijd rond Groesbeek) die in de geschiedenisboeken wat onderbelicht is gebleven, heeft Op de vlucht ook een educatieve component. Belangrijker echter is de herkenbaarheid van de situatie, want het boek gaat over een situatie die altijd – nog steeds – actueel is: ook tegenwoordig lezen we dagelijks in de media dat talloze mensen vanuit gebieden buiten Europa moeten vluchten voor het oorlogsgeweld, maar het is nog maar zeventig jaar geleden dat een vergelijkbare situatie plaatsvond in ons eigen land. Op de vlucht laat dan ook – afgezien van het concrete verhaal – zien welke impact het heeft als mensen van huis en haard verdreven worden en onder gevaarlijke omstandigheden een veilig heenkomen moeten zien te vinden.

Op de vlucht is een aanwinst voor de Nederlandse oorlogsliteratuur, niet alleen omdat het boek een relatief onbekend aspect van de oorlogsgeschiedenis tot onderwerp heeft, maar ook omdat het boek een link legt met een universele problematiek, die van de vluchteling. Omdat jongeren een specifieke doelgroep zijn voor dit boek en grote zorg besteed wordt aan tekst en beeld, zijn de verwachtingen voor dit boek hooggespannen.

Auteur en illustrator

Nicole Montagne (1961) studeerde Vrije Grafiek aan de kunstacademie in Utrecht en Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. Sinds midden jaren tachtig is ze actief als beeldend kunstenaar met een accent op tekenen. In 1998 won ze de Nederlandse grafiekprijs. Over haar grafisch werk verscheen in 2003 bij uitgeverij Waanders Het portret geportretteerd. Sinds circa 2000 schrijft Nicole Montagne. Ze publiceerde onder meer de prozaboeken De neef van Delvaux (Van Tilt, 2005), Souvenir (Cossee, 2009) en Een makelaar in Pruisen (Van Tilt, 2014). In 2012 publiceerde ze bij De Eenhoorn het kinderboek Spinnie Schittert.

Paul Klemann (1960), geboren in Utrecht, studeerde aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch. In 1993 won hij de Prix de Rome voor zijn tekeningen. Een jaar later volgde Klemanns eerste museale tentoonstelling, in het Centraal Museum in Utrecht, dat tevens een verzameling tekeningen van hem aankoopt. Nadien exposeerde hij op tal van plaatsen in Nederland en Europa (m.n. Engeland). Klemann woont en werkt tegenwoordig in het Gelderse stadje Tiel. Zijn tekeningen kenmerken zich door een combinatie van anekdotiek met hyper- en soms surrealistische uitvergrotingen van werkelijkheidsaspecten.